[ACCA F5 Video Lectures] Chủ đề “ROI & RI” & “Transfer price”

ROI là viết tắt cho “Return on investment”. Đây là chỉ tiêu đo lường quan trọng nhất, phản ánh 1 bộ phận kiếm được bao nhiêu đồng lợi nhuận từ 1 đồng vốn đã đầu tư.

(2) Cách tính ROI?

ROI = Profit after depreciation/ Capital employed

Có nhiều cách để tính ROI theo công thức này. Điều này có thể dẫn đến tình trạng các nhà quản lý lựa chọn cách tính, chính sách quản lý vốn & tài sản để đạt ROI mong muốn & hưởng lợi.(“Dysfunctional behaviours”).

Có 2 cách tính ROI phổ biến:

Cách 1: ROI = Profit after depreciation / Net asset

Cách 2: ROI = Profit after depreciation / Gross asset

Ví dụ: 1 bộ phận có:

• Lợi nhuận sau khấu hao (profit after depreciation) là: $1,500;
• Giá trị tài sản (Book value) là: $20,000
• Chi phí khấu hao luỹ kế: $15,000

Cách 1: ROI = $1,500/ $5,000 = 30%

Tính theo cách này, ROI sẽ phản ánh tình hình thực tế của việc công ty thường xuyên phải thay đổi/mua mới tài sản. Tuy nhiên, sẽ gặp phải vấn đề nghiêm trọng: ROI sẽ tự động tăng dần theo thời gian mà không cần nhà quản lý phải thực hiện đầu tư kiếm lời. (Vì khi chi phí khấu hao tăng lên theo thời gian sẽ dẫn đến giá trị “net asset” sẽ giảm => ROI tăng).

Do vậy, ROI sẽ đưa ra dấu hiệu sai về việc bộ phận đang hoạt động tốt lên. Và có thể khiến cho nhà quản lý cố tình không đổi mới đầu tư để giữ ROI cao.

Cách 2: ROI = $1,500/$20,000 = 7.5%

Khắc phục được nhược điểm của cách tính 1. Nhưng lại có nhược điểm sau:

• Không cân nhắc đến “độ tuổi” của tài sản. Nghĩa là không phân biệt giữa tài sản mới và tài sản cũ. Trong khi các tài sản cũ sẽ có xu hướng tốn chi phí để bảo trì sửa chữa nhiều hơn. Do vậy, bộ phận với những tài sản cũ sẽ có lợi nhuận giảm do các chi phí này. Dẫn đến ROI giảm theo thời gian.
• Không cân nhắc đến yếu tố công nghệ & lạm phát. Tài sản cùng giá trị mua tại 2 thời điểm xa nhau sẽ có giá trị hiện tại thuần và công nghệ khác nhau.

RI (“Residual Income”) là 1 sự lựa chọn thay thế cho ROI. RI phản ánh 1 bộ phận có thể tạo ra được bao nhiêu đồng lợi nhuận. Sau khi trừ đi chi phí lãi vay tính trên tiền vốn huy động.

(2) Cách tính RI?

RI = Profit – Imputed interest

Ví dụ: 1 bộ phận có vốn đầu tư là $100,000 đang tạo ra ROI = 20%. Chi phí vốn là: 12%. Bộ phận này có thể thực hiện 1 khoản đầu tư như sau:

• Vốn đầu tư bổ sung trị giá $10,000 (giá trị thu hồi = 0).
• Lợi nhuận sau khấu hao là ($5,000)

Tính RI của bộ phận trước vào sau khoản đầu tư?

RI sẽ tăng khi thu nhập/lợi nhuận từ bộ phận > Chi phí vốn và ngược lại. Do đó, RI là cơ sở để công ty biết được bộ phận có sinh lợi so với chi phí đã bỏ ra hay không.

RI linh hoạt hơn ROI vì RI có thể áp dụng các mức chi phí vốn khác nhau với các khoản đầu tư có mức rủi ro khác nhau.

Tuy nhiên, RI có nhược điểm là RI không thể sử dụng để so sánh giữa các bộ phận. Vì RI không xem xét đến quy mô của lợi nhuận & quy mô của khoản đầu tư.

Các bạn xem Video tương ứng để hiểu cách phân tích tình huống, yêu cầu của đề bài cũng như cách xử lý nhé.

“Transfer price” hiểu đơn giản là giá áp dụng cho các giao dịch mua bán nội bộ giữa các bộ phận trong công ty hay tổ chức.

(2) 3 vấn đề khi xây dựng Giá chuyển nhượng “Transfer price”

Giá chuyển nhượng giữa các bộ phận thường gặp phải 3 vấn đề:

• “Divisional Autonomy”: Các bộ phận thường sẽ ra quyết định để tối ưu lợi ích của chính bộ phận của họ thay vì tối ưu lợi ích của công ty.
• “Corporate profit maximization”: Các bộ phận sẽ tranh cãi về mức sản lượng đầu ra phù hợp. Do đó, lợi nhuận của toàn công ty sẽ không được tối ưu.
• “Divisional performance”: Mức giá chuyển nhượng sẽ ảnh hưởng đến hành vi và quyết định của các bộ phận. Bởi vì giá chuyển nhượng sẽ ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của bộ phận đó.

Do vậy, mức giá chuyển nhượng lý tưởng sẽ phải giải quyết được 3 vấn đề này. Nghĩa là, phải bảo đảm:

• Bộ phận bán kiếm lợi nhuận bù đắp cho công sức của họ. Còn bộ phận mua chỉ phát sinh chi phí tương ứng lợi ích mà họ nhận được.
• Khuyến khích được các bộ phận thực hiện chuyển nhượng. Và tối đa hoá được lợi nhuận của tổng thể công ty.
• Được xây dựng ở mức “hợp lý” để đảm bảo kết quả hoạt động của các bộ phận được đánh giá 1 cách “hợp lý”

(3) Nguyên tắc xác định Giá chuyển nhượng “Transfer price”?

• Mức giá tối thiểu (Minimum price) = Chi phí cận biên (Marginal cost) của bộ phận bán + Chi phí cơ hội bộ phận bán bị mất khi chuyển nhượng hàng hoá nội bộ
• Mức giá tối đa (Maximum price) = Mức giá thị trường (market price) thấp nhất mà bộ phận mua có thể mua từ nhà cung cấp khác – Các chi phí nội bộ có thể tiết kiệm được trong đóng gói, vận chuyển

Ví dụ:

Công ty có 2 bộ phận A và B.

A sản xuất sản phẩm với chi phí cận biên là $100/unit. Và A có thể bán sản phẩm cho khách hàng bên ngoài, thu về lợi nhuận gộp (contribution) là $20.

B Có thể mua sản phẩm này từ nhà cung cấp khác với giá $160/unit.

Như vậy: Minimum price = $100 + $20 và Maximum price = $160

Lưu ý: Trường hợp bộ phận bán có công suất dư thừa, bộ phận bán có thể vừa bán cho nội bộ, đồng thời sản xuất bán cho bên ngoài => Không phát sinh chi phí cơ hội khi bán nội bộ.

Để xây dựng mức Giá chuyển nhượng tối ưu (“The optimal transfer price”), chúng ta cần cân nhắc các vấn đề:

• Mức giá chuyển nhượng lý tưởng nên phản ánh chi phí cơ hội của giao dịch của các bộ phận
• Khi tồn tại thị trường hoàn hảo (“perfect market”) & Chi phí biến đổi & giá bán là không đổi: Chi phí cơ hội của việc chuyển nhượng = Giá thị trường – Chi phí tiết kiệm được (nếu có)
• Khi không có thị trường cho sản phẩm, nhưng chi phí biến đổi & giá bán là không đổi: Giá chuyển nhượng = Standard variable cost + chi phí cơ hội của việc chuyển nhượng
• Khi đơn giá bán và chi phí biến đổi thay đổi: mức giá chuyển nhượng lý tưởng chỉ có thể xác định qua thương lượng và phân tích của các bộ phận.

Lưu ý:

Khi giá chuyển nhượng tăng, sẽ tạo ra vấn đề “Sub-optimalisation” – Nghĩa là các bộ phận hoạt động vì lợi ích của riêng mình thay vì lợi ích của toàn công ty.