Danh mục: F9 Financial Management

Vốn lưu động (“Working capital”) được đo lường bằng chỉ tiêu Tài sản ngắn hạn thuần: Net working capital = Current assets – Current liabilities

Mỗi 1 loại hình kinh doanh khác nhau sẽ có các đặc điểm về Vốn lưu động khác nhau. VD: DN bán lẻ như siêu thị sẽ có thời gian thu tiền cực ngắn, thời gian trả nhà cung cấp dài, thời gian dự trữ hàng tồn kho dài.

2 mục tiêu của quản lý vốn lưu động là: đảm bảo công ty có đủ nguồn lực thanh khoản để phục vụ HĐKD hàng ngày & gia tăng lợi nhuận.

Ở 1 mức độ nào đó thì 2 mục tiêu này có thể mâu thuẫn với nhau. Ví dụ: Nếu công ty cắt giảm quá mức với HTK và thắt chặt tín dụng đối với khách hàng có thể sẽ khiến sản xuất bị gián đoạn. Hoặc mất khách hàng dẫn đến giảm lợi nhuận.

2 mục tiêu này sẽ không mâu thuẫn khi công ty áp dụng chính sách quản lý HTK và tín dụng 1 cách hợp lý. Như vậy, 1 công ty sẽ phải có chính sách quản lý hàng ngày đối với Vốn lưu động. Vì đảm bảo hoạt động trong ngắn hạn chính là nền tảng cho sự thành công của hoạt động dài hạn.

Nó nghĩa là thời gian từ khi công ty trả tiền cho nhà cung cấp cho đến khi thu được tiền từ khách hàng. Và được xác định bằng: Inventory days + Receivable days – Payable days

Vòng quay này càng dài thì thời gian tiền bị đọng trong vốn lưu động càng lâu. Các công ty sẽ muốn giảm thời gian của vòng quay vốn lưu động. Tuy nhiên, vòng quay này sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: đặc trưng ngành nghề, lĩnh vực hay sức mạnh của nhà cung cấp…

Tỷ lệ thanh toán nhanh (Quick/Acid test ratio) = (Current assets – Inventories)/Current liabilities

=> Ý nghĩa: công ty có thể thanh toán bao nhiêu lần nợ phải trả bằng các tài sản ngắn hạn không bao gồm HTK của công ty.

AR payment period/Accounts receivable days/Average collection period) = AR * Period time /Credit sales revenue

=> Ý nghĩa: phản ánh thời gian trung trình để công ty có thể thu hồi khoản phải thu của mình. Vòng quay càng nhanh thì công ty thu hồi vốn càng nhanh, hay ít bị chiếm dụng vốn.

Khoản phải trả

AP payment period = Average trade payables * Period time / Purchases or Cost of sales

=> Ý nghĩa: phản ánh thời gian trung trình để công ty thanh toán cho nhà cung cấp. Vòng quay càng dài thì công ty chiếm dụng vốn của nhà cung cấp càng lâu.

Hàng tồn kho

Số vòng quay HTK (Inventory turnover) = Cost of sales  / Average inventory

=> Ý nghĩa: phản ánh trong 1 kỳ HTK của công ty có thể lưu chuyển bao nhiêu vòng. Số vòng quay càng lớn thì HTK lưu chuyển càng nhanh.

Thời gian quay 1 vòng HTK (Inventory turnover period) = Average inventory * Period time / Cost of sales

=> Ý nghĩa: phản ánh 1 vòng quay HTK của công ty dài bao lâu. Thời gian quay 1 vòng HTK càng dài chứng tỏ HTK lưu chuyển càng chậm.

Lưu ý 2 chỉ tiêu này ngược với nhau. Và rất dễ nhầm lẫn.

Doanh thu:

Sales revenue/Net working capital  = Sales revenue / (Receivables + Inventory – Payables)

=> Ý nghĩa: phản ánh mức vốn lưu động cần thiết (không bao gồm tiền) để tạo ra doanh thu.

Công ty cố gắng để kiểm soát HTK 1 cách khoa học trên cơ sở cân bằng chi phí do thiếu hụt HTK với chi phí dự trữ HTK.

Mô hình này sẽ tính ra quy mô đặt hàng tối ưu cho HTK nhằm tối thiểu chi phí đặt hàng & chi phí nắm giữ HTK. Với giả định:

• Nhu cầu sản phẩm là không đổi
• Chi phí mua hàng/sản phẩm là không đổi (không có giảm giá, chiết khấu…)

Công thức: EOQ = √(2CoD/Ch) 

Trong đó:

EOQ: quy mô đặt hàng để tối ưu chi phí (re-order amount)

Co: chi phí đặt 1 đơn hàng

Ch: chi phí nắm giữ 1 đơn vị HTK. Ví dụ: chi phí lưu kho, xử lý HTK, chi phí do hàng bị lạc hậu, kém phẩm chất, bảo hiểm…

D: Nhu cầu sản phẩm/1 kỳ.

Hệ thống quản lý HTK theo mô hình JIT có mục tiêu để giảm tối đa chi phí dự trữ HTK bằng cách chỉ đặt hàng khi có nhu cầu & chỉ sản xuất khi có đơn hàng từ khách hàng.Điều này giúp công ty có thể tối ưu sản phẩm hơn; giảm thời gian chờ nhận hàng (lead times); giảm chi phí làm lại; giảm chi phí sửa chữa; tránh được hàng hoá bị lạc hậu và giảm chi phí nắm giữ HTK.

Tuy nhiên phương pháp này cũng cần nhiều thời gian, chi phí để thực hiện. Nên không phải phù hợp cho mọi trường hợp.

Ví dụ: Bệnh viện là nơi mà vật dụng y tế (HTK) nếu thiếu hụt sẽ gây chết người. Nên không phù hợp để áp dụng JIT. Hoặc nhà hàng có thể áp dụng phương pháp truyền thống nhưng áp dụng JIT cho các nguyên liệu có thể nhanh hỏng hoặc độc hại.

Khi có sự không chắc chắn trong nhu cầu về sản phẩm, thời gian cần đặt hàng & thời gian chờ nhận hàng (lead times), công ty sẽ không áp dụng được mô hình EOQ hay JIT.

Trường hợp này, công ty sẽ có thể quản lý HTK bằng cách xác định:

Ngưỡng đặt hàng (Re-order level) = maximum usage * maximum lead time

(Hàng tồn kho sẽ được đặt ngay khi dự trữ tồn kho chạm mức Re-order level)

Maximum level = Re-order level + Re-order quantity – (Minimum usage * minimum lead time)

(Chỉ tiêu này đóng vai trò cảnh báo nhà quản lý rằng HTK đang chạm đến ngưỡng lãng phí)

Minimum level/Buffer safety inventory = Re-order level – (Average usage * Average lead time)

(Chỉ tiêu này đóng vai trò cảnh báo nhà quản lý rằng HTK đang chạm đến ngưỡng nguy hiểm. Có khả năng không đủ HTK cho sản xuất)

Average inventory level = Buffer safety inventory + Re-order amount / 2

Ví dụ:

1 công ty có chính sách quản lý HTK như sau: Công ty sẽ đặt 40,000 sản phẩm khi số dư HTK đạt mức 20,000 sản phẩm. Tổng nhu cầu sản phẩm dự tính của năm sau là: 300,000 sản phẩm. Giả sử 1 năm có 50 tuần & nhu cầu sản phẩm là không đổi suốt cả năm. Đơn hàng sẽ được nhận hàng 2 tuần kể từ khi đặt hàng với nhà cung cấp.

Cách xử lý:

Thời gian chờ hàng về trung bình (Average Lead time) = 2 weeks

Ngưỡng đặt hàng (Re-order level): 20,000 units

Re-order amount: 40,000

Mức dự trữ HTK tối thiểu (Minimum inventory level/Buffer safety level):

= Re-order level – Average usage * Average lead time = 20,000 – 300,000/50 * 2 = 8,000 (units)

Mức dự trữ HTK trung bình (Average inventory level):

= Minimum inventory + re-order amount / 2 = 8,000 + 40,000/2 = 28,000 (units)

Khi công ty có thể nhận chiết khấu (discount) khi mua với số lượng lớn thì chi phí mua hàng sẽ thay đổi. Trường hợp này chúng ta không sử dụng được mô hình EOQ nữa vì mô hình này giả định chi phí mua hàng là không thay đổi.

Để quyết định có nên tận dụng ưu đãi và đặt hàng với số lượng lớn hay không, công ty phải xem phương án nào sẽ giúp tối thiểu chi phí liên quan đến HTK.

Chi phí này bao gồm: Chi phí mua hàng (“Purchasing cost”) + Chi phí đặt hàng (“Ordering cost”) + chi phí dự trữ HTK (“Holding cost”)

Ví dụ

1 công ty có nhu cầu sản phẩm hàng năm (Annual Demand) là 1,000 sản phẩm. Chi phí mua (Purchasing cost) là $10/unit. Chi phí dự trữ HTK (Holding cost) là: 10% Giá mua/unit/year. Chi phí đặt hàng (Ordering cost) là: $500/order. Nhà cung cấp đang đề xuất 2% discount nếu công ty đặt hàng với số lượng 500 units/order.

Công ty có nên sử dụng chiết khấu này không?

Cách xử lý:

Để đưa ra quyết định, công ty cần tính tổng chi phí liên quan đến HTK (Purchasing cost + Ordering cost + Holding cost) cho 2 trường hợp: chấp nhận và không chấp nhận discount.

TH1: Không có discount (khi này có thể áp dụng mô hình EOQ)

Mức đặt hàng tối ưu để tối thiểu chi phí: EOQ = √(2 * 500 * 1,000/1) = 1,000 (units)

Chi phí mua hàng: 1,000 units * $10 = $10,000

Chi phí dự trữ HTK = Average inventory * Holding cost/unit = EOQ/2 * 10%*$10 = $500

Chi phí đặt hàng = Number of order * Ordering cost/order = 1,000 units/1,000 units * $500 = $500

Total related-inventory costs = $10,000 + $500 + $500 = $11,000

TH2: Có discount (không thể áp dụng mô hình EOQ)

Chi phí mua hàng: 1,000 units * $10 * (1 – 2%) = $9,800

Chi phí dự trữ HTK = Average inventory * Holding cost/unit = 500 units/2 * 10%*$10 * (1-2%) = $245

Chi phí đặt hàng = Number of order * Ordering cost/order = 1,000 units/500 units * $500 = $1,000

Total related-inventory costs = $9,800 + $245 + $1,000 = $11,045

Kết luận: Chi phí trường hợp có áp dụng discount sẽ cao hơn khi không áp dụng discount. Công ty không nên sử dụng discount từ nhà cung cấp.

• Allocative efficiency: là sự phân bổ nguồn vốn 1 cách trực tiếp đến các công ty có thể sử dụng nguồn vốn 1 cách hiệu quả nhất.
• Operational efficiency: là sự duy trì chi phí giao dịch ở mức thấp nhất có thể.
• Information processing efficiency: khả năng định giá cổ phiếu/trái phiếu 1 cách nhanh chóng & hợp lý. Nghĩa là giá của tất cả chứng khoán trên thị trường phản ánh tất cả các thông tin có sẵn.

(2) Semi-strong efficiency: giá cổ phiếu sẽ phản ánh 1 cách nhanh chóng các thông tin mới ngay khi chúng xuất hiện:

• Toàn bộ thông tin liên quan về biến động giá trong quá khứ của cổ phiếu và các hệ quả của chúng
• Toàn bộ các thông tin sẵn có về lợi nhuận công ty & lợi nhuận thị trường đã được công bố rộng rãi

(3) Strong efficiency: Gía cổ phiếu phản ánh toàn bộ thông tin dù thông tin có được công bố hay chưa bao gồm:

• Biến động giá cổ phiếu trong quá khứ
• Các thông tin về doanh nghiệp đã được công bố
• Các thông tin về nội bộ doanh nghiệp của các chuyên gia

• Giá của chứng khoán phản ánh toàn bộ thông tin liên quan đã công bố cho người mua/bán. Và giá chứng khoán sẽ thay đổi nhanh chóng để phản ánh toàn bộ thông tin mới về các triển vọng tương lai.
• Sẽ không có cá nhân nào có thể độc quyền thị trường
• Chi phí giao dịch chứng khoán là không quá cao đến mức khiến người giao dịch ngần ngại
• Nhà đầu tư sẽ đưa ra các quyết định mua bán 1 cách lý trý và định giá chứng khoán 1 cách hợp lý
• Chi phí để mua thông tin là không phát sinh hoặc thấp không đáng kể.

• Nếu công ty lựa chọn 1 dự án với NPV > 0, các cổ đông sẽ biết điều đó và giá thị trường của cổ phiếu sẽ gia tăng để phản ánh kỳ vọng về sự tăng trưởng của cổ tức trong tương lai.
• Nếu công ty đưa ra quyết định đầu tư không tốt, các cổ đông sẽ phát hiện ra và giá cổ phiếu sẽ giảm.
• Nếu lãi suất tăng, các cổ đông sẽ kỳ vọng 1 mức tỷ suất lợi nhuận cao hơn từ khoản đầu tư của họ. Do vậy, giá thị trường của cổ phiếu sẽ giảm.

Chúng ta đã học cách để tính chi phí sử dụng vốn của công cụ nợ (khoản vay) và công cụ vốn (cổ phiếu, lợi nhuận giữ lại). Tuy nhiên trong thực tế 1 công ty thường huy động vốn từ nhiều nguồn khác nhau. Do để để tính chi phí sử dụng vốn huy động cho 1 dự án, chúng ta cần xác định 1 tỷ lệ chi phí sử dụng vốn trung bình cho các nguồn vốn khác nhau. Đó chính là WACC (“Weighted average cost of capital”).

Công thức chung: WACC = ∑ (wi * ri)

Trong đó:

• WACC: chi phí sử dụng vốn bình quân
• wi: tỷ trọng của nguồn vốn i
• ri: chi phí sử dụng vốn của nguồn vốn i

Đây chỉ là công thức chung. Tuỳ thuộc vào cơ cấu vốn của từng dự án mà cách tính WACC của dự án đầu tư sẽ phải được biến đổi cho phù hợp.

Ví dụ: Cơ cấu vốn gồm VCSH (cổ phần thường) & Vốn vay:

WACC = Ke * Ve / (Ve + Vd) + Kd * (1 – T) * Vd / (Ve + Vd)

Với:

• Ke là chi phí sử dụng VCSH
• Ve/(Ve + Vd) & Vd/(Ve + Vd) là tỷ lệ VCSH & tỷ lệ vốn vay trong cơ cấu vốn
• Kd là chi phí sử dụng vốn vay trước thuế
• T là thuế suất TNDN

Lưu ý:

(1) Nếu đề bài ghi “Tax is ignored” hoặc Kd là chi phí sử dụng vốn vay sau thuế rồi thì công thức sẽ không cần (1-T) nữa.

(2) Để tính WACC, chúng ta có thể sử dụng “Market value” hoặc “Book value”. Nhưng “Market value” luôn nên được sử dụng nếu có dữ liệu. Bởi vì mặc dù “Book value” được xác định dễ dàng nhưng “Book value” dựa trên dữ liệu quá khứ. Và do đó việc sử dụng “Book value” sẽ hạ thấp ảnh hưởng của chi phí sử dụng công cụ vốn lên WACC. Và khi đó các dự án không có lợi nhuận sẽ được lựa chọn.

• Khoản đầu tư có cùng rủi ro hoạt động (“business risk”) với công ty. Điều này có nghĩa dự án đánh giá là có quy mô nhỏ so với quy mô của công ty hiện tại.
• Việc tài trợ vốn cho dự án đầu tư sẽ không làm thay đổi rủi ro tài chính (cơ cấu vốn) của công ty. Hay nói cách là dự án đầu tư có cùng rủi ro tài chính (“financial risk”) với công ty.

Vì WACC là tỷ suất lợi nhuận ước tính mà nhà đầu tư kỳ vọng khi cho công ty vay vốn tương ứng với các rủi ro hiện tại. Nếu 1 khoản đầu tư làm thay đổi rủi ro của công ty, thì nhà đầu tư sẽ kỳ vọng mức tỷ suất lợi nhuận khác. Do đó, công ty sẽ không thể sử dụng WACC hiện tại để đánh giá khoản đầu tư mới.

Thuế suất TNDN là 20%. Yêu cầu: tính WACC theo Market Value và Book value.

Chi phí sử dụng vốn vay sau thuế: Kd = 10% * (1 – 20%) = 8%

Công thức tính WACC tương ứng với cơ cấu vốn của công ty:

WACC = Ke * Ve/(Ve + Vp + Vd) + Kp * Vp/(Ve + Vp + Vd) + Kd *Vd/(Ve + Vp + Vd)

(Lưu ý: ở đây mình đã tính riêng Kd sau thuế rồi nên trong công thức tính không cần cho (1-T) vào nữa)

TH1. Theo Market value

WACC = 20% * $10m/$14m + 14% * $2m/$14m + 8%*$2m/$14m = 17.43%

TH2. Theo Book value

WACC = 20% * $2.5m/$5.5m + 14% * $1m/$5.5m + 8%*$2m/$5.5m = 14.55%

Giả định: tiền được sử dụng ổn định theo thời gian và công ty nắm giữ 1 lượng chứng khoán có thể bán để thu tiền về khi cần.

Nguyên lý:

Việc xác định số dư tiền tối ưu sẽ tương tự như xác định mức hàng tồn kho tối ưu.

• Chi phí dự trữ tiền (Holding cost): chi phí cơ hội bị mất do không đầu tư tiền.
• Chi phí đặt hàng (Ordering cost): chi phí hành chính phát sinh khi bán chứng khoán để thu tiền về.

Như vậy, mức dự trữ tiền tối ưu để tối thiểu chi phí là: Q = √(2*Co*S / i )

Trong đó:

• Q: số dư tiền tối ưu cần nắm giữ
• C: chi phí để bán chứng khoán thu tiền về (Ordering cost)
• S: số lượng tiền cần sử dụng trong kỳ
• i: chi phí nắm giữ tiền (Holding cost) %

Ví dụ: Công ty phải phát sinh chi phí $1,000 để bán chứng khoán thu tiền về. Và cần $10,000 tiền mặt cho mỗi năm. Lãi suất tiền gửi hiện tại là 10% pa.

Số tiền nên dự trữ:  Q = √(2*$1,000*$10,000/10%) = $14,142

(Nếu nhu cầu tiền là hàng tháng thì cần tính holding cost theo %/tháng nha)

Nhược điểm: 

Mô hình này có 1 số nhược điểm sau:

• Trong thực tế gần như không thể dự đoán 1 cách chắc chắn số tiền cần dùng trong kỳ.
• Mô hình này không xem xét mức dự trữ tối thiểu (Minimum/Buffer inventory level)
• Việc dự trữ tiền có thể phát sinh nhiều chi phí khác chứ không chỉ là chi phí cơ hội.

Mô hình Miller Orr là 1 trong các mô hình được xây dựng nhằm khắc phục nhược điểm của mô hình Baumol.

Giả định: Các dòng tiền ra/vào của doanh nghiệp là hoàn toàn không dự đoán được. Do vậy, chỉ có thể quản lý tiền theo phạm vi biến động (“spread”).

Nguyên lý: Mô hình Miller Orr có mục tiêu dự trữ tiền sao cho không vượt qua mức giới hạn cho phép.

Nếu số dư tiền chạm mức Giới hạn trên (“upper limit”), công ty sẽ sử dụng tiền để mua chứng khoán nhằm làm giảm số dư tiền về mức thông thường (“return point”).

Nếu số dư tiền chạm mức Giới hạn dưới (“lower limit”), công ty sẽ bán chứng khoán thu tiền về để tăng số dư tiền về mức thông thường (“return point”).

Công thức xác định “return point” và phạm vi biến động của số dư tiền (spread = upper limit – lower limit)

Rp = Lower limit + spread/3

Spread = 3 * [ 3/4 * Transaction costs * Variance of cash / Interest rate ] ^ (1/3)

Lưu ý:

Transaction costs (Chi phí phát sinh để mua bán chứng khoán) / ngày

Variance of cash (Biến động của số dư tiền) / ngày

Ưu điểm: Mô hình Miller Orr tiết kiệm thời gian quản lý, không cần phải tốn nhiều thời gian để dự đoán dòng tiền giống như mô hình Baumol.

Nhược điểm: Mô hình Miller Orr dựa vào giả định không thực tế. Với những doanh nghiệp kinh doanh thời vụ sẽ hoàn toàn có thể dự đoán được dòng tiền ra/vào.

Công ty có thể sử dụng các phương pháp sau:

• Thu thập Thư giới thiệu từ Ngân hàng (Bank reference) của khách hàng. Tuy nhiên cần lưu ý là Bank reference sẽ không thể hiện những vấn đề như lo sợ của Ngân hàng về khách hàng…
• Thu thập Thư giới thiệu từ Đối tác làm ăn với khách hàng (Trade reference). Sẽ không dễ dàng để thu thập được Trade reference. Nhưng công ty có thể gọi điện hoặc hẹn gặp để trao đổi.
• Mua thông tin từ các trung gian tài chính, các đơn vị chuyên nghiệp cung cấp thông tin (Credit rating agency)
• Phân tích thông tin về BCTC niêm yết được công bố công khai của khách hàng. Tuy nhiên nên lưu ý là số liệu trên BCTC có thể đã bị bóp méo.
• Thông tin từ các kênh truyền thông
• Đến thăm khách hàng trực tiếp ở văn phòng của họ để thảo luận chi tiết. Biện pháp này thường phát huy tác dụng tốt vì các chủ Doanh nghiệp sẽ có khả năng đánh giá cảm nhận tốt về đối tác của mình.

(2) Xây dựng các chính sách, điều khoản tín dụng cho khách hàng và quản lý AR

Sau khi đã quyết định cấp tín dụng (“credit”) cho 1 khách hàng:

• Công ty cần giải thích rõ về hạn mức tín dụng, mức lãi suất phạt… cho khách hàng.
• Ban đầu, hạn mức tín dụng phù hợp nên được quy định riêng cho từng khách hàng tuỳ theo đánh giá của công ty về khách hàng đó.
• Mọi hành vi không tuân thủ hạn mức của khách hàng cần được tìm hiểu & làm rõ.
• Các khoản phải thu nên được kiểm soát liên tục. Công ty có thể sử dụng các loại báo cáo sau: báo cáo phân tích tuổi nợ (“Aging analysis”); Báo cáo tình trạng sử dụng hạn mức tín dụng (“Credit utilisation report”)

(3) Thu nợ/Thu tiền

Thực tế thì đây là 1 khâu nhạy cảm, phức tạp và đòi hỏi nhiều kỹ năng.

Để đòi được tiền trước bạn phải gửi hoá đơn cho khách hàng nhanh chóng & chính xác.

Sau đó công ty có thể gửi Sau kê hàng tháng (“monthly statements”), Thư đòi nợ (“Chasing letters”) hoặc gọi điện đến người phụ trách của khách hàng.

Ngoài ra, có thể sử dụng mối quan hệ cá nhân với người phụ trách bên khách hàng.

Sau đó, nếu tất cả đều không có tác dụng thì có thể quyết định ngừng cung ứng dịch vụ, hàng hoá cho khách hàng. Tuy nhiên cần cẩn trọng với quyết định này.

Và biên pháp cuối cùng đó là kiện ra toà. Biện pháp này sẽ tốn kém & mất khách hàng.

Khi bạn xuất khẩu hàng hoá ra nước ngoài, bạn sẽ phải đối mặt với các rủi ro:

• Tồn đọng lượng vốn đầu tư lớn trong Hàng tồn kho và AR
• Nợ xấu phát sinh do thời gian vận chuyển để gửi hàng hoá cho khách hàng & các công việc giấy tờ liên quan

Các phương pháp giảm thiểu rủi ro

ACCA có 1 bài viết cực chi tiết cho các phương pháp này. Nên mình không note lại nữa. Các bạn tham khảo bài viết trên website của ACCA: F9 Notes – Foreign Account Receivables  hoặc xem Video tương ứng nhé.

(3) Forward rate agreements (FRAs)

FRAs là kỹ thuật hedge rủi ro lãi suất bằng cách cố định lãi suất cho các khoản vay hoặc gửi tiền ngắn hạn trong tương lai.

Thuật ngữ cần hiểu:  “4–7, 5.5%–5% FRA”

Chúng ta có thể tách thành các thông tin sau:

• “4-7” là thoả thuận cố định lãi suất cho kỳ bắt đầu trong 4 tháng tới & trong khoảng thời gian dài 3 tháng
• “5.5%–5%” là lãi suất cố định theo mức: lãi suất vay vốn là 5.5% và lãi suất gửi tiền là 5%. Hãy nhớ lại các khái niệm chúng ta đã học ở Foreign currency risk management nhé. Ngân hàng luôn mua rẻ bán đắt. Nên lãi suất vay vốn bao giờ cũng cao hơn lãi suất tiền gửi.

Ví dụ

Công ty A dự tính phải vay $10m từ ngân hàng X trong 4 tháng tới với thời gian vay 3 tháng. A sợ rằng lãi suất sẽ tăng tại thời điểm vay. A muốn hedge rủi ro lãi suất cho giai đoạn 4 tháng tới bằng cách sử dụng FRA với ngân hàng Y. Lãi suất FRA hiện tại do ngân hàng công bố là 5%–4.5% FRA. Yêu cầu:

• Xác định loại FRA cần sử dụng?
• Kết quả của FRA sẽ như nào khi lãi suất 4 tháng sau (tại thời điểm thực hiện khoản vay) là 6%?
• Kết quả của FRA sẽ như nào khi lãi suất 4 tháng sau (tại thời điểm thực hiện khoản vay) là 4.5%?

(i) Công ty đang có nhu cầu vay trong 4 tháng tới với thời gian vay 3 tháng. Do vậy, loại FRA cần sử dụng: 4 – 7 FRA at 5% pa

(ii) Khi lãi suất tăng lên 6% pa:

Chi phí lãi vay A phải trả cho ngân hàng X: $10m * 6% * 3/12 = $150.000

Chi phí ngân hàng Y trả cho công ty A theo FRA: $10m * (6% – 5%) * 3/12 = $25.000

Chi phí thuần của khoản vay công ty A phải bỏ ra: $125.000

(iii) Khi lãi suất giảm xuống 4.5% pa:

Chi phí lãi vay A phải trả cho ngân hàng X: $10m * 4.5% * 3/12 = $112.500

Chi phí công ty A phải trả cho ngân hàng Y theo FRA: $10m * (5% – 4.5%) * 3/12 = $12.500

Chi phí thuần của khoản vay công ty A phải bỏ ra: $125.000

Như vậy chúng ta có thể thấy:

• Trong cả 2 trường hợp “lãi suất thực tế” mà công ty A phải trả là 5% – tỷ lệ lãi suất của FRA mà A đã sử dụng để hedge rủi ro.
• Khi lãi suất tăng, FRA đã thành công bảo vệ công ty khỏi bị mất thêm chi phí. Nhưng khi lãi suất giảm, FRA lại khiến công ty không thể “tiết kiệm” được chi phí vì lãi suất thực tế áp dụng đã bị cố định theo FRA.

Đặc điểm của FRA

Có rất nhiều điểm tương tự như FEC trong quản lý rủi ro tiền tệ: Foreign currency risk management. Đó cũng chính là lý do nhiều bạn bị nhầm lẫn 2 khái niệm này.

• Là thoả thuận với ngân hàng theo dạng giao dịch trực tiếp giữa 2 bên (Over-the-counter transaction)
• Là thoả thuận mang tính ràng buộc pháp lý nhằm cố định lãi suất cho việc vay/gửi tiền cho 1 giai đoạn ngắn hạn bắt đầu từ 1 thời điểm trong tương lai.

Lưu ý:

FRA không phải là hợp đồng vay hay gửi tiền. Nó chỉ là hợp đồng cố định lãi suất. Do vậy, công ty có thể vay/gửi tiền với 1 bên. Và thu xếp FRA với 1 ngân hàng khác.

• Khi lãi suất thị trường tại ngày bắt đầu vay > lãi suất của FRA: ngân hàng sẽ trả cho công ty phần chênh lệch giữa lãi suất FRA & lãi suất thị trường.
• Khi lãi suất thị trường tại ngày bắt đầu vay < lãi suất của FRA: công ty sẽ phải trả cho ngân hàng phần chênh lệch.

(4) Công cụ phái sinh lãi suất (“Interest rate derivatives”)

Tương tự như rủi ro tiền tệ, rủi ro lãi suất cũng có thể được hedge bằng cách sử dụng các công cụ phái sinh:

(i) Interest rate futures

Công cụ này sẽ cho phép chủ sở hữu Futures kiếm được thu nhập tiền lãi/ phải trả chi phí tiền lãi tại 1 tỷ lệ lãi suất nhất định trong tương lai:

• “Selling a future”: hình thành nghĩa vụ vay tiền và nghĩa vụ trả lãi.
• “Buying a future”: hình thành nghĩa vụ gửi tiền/cho vay & quyền nhận tiền lãi.

Đặc điểm

Về bản chất: công cụ này không khác gì đi cá cược xem lãi suất trong tương lai sẽ tăng hay giảm. Nó có tác dụng bảo vệ doanh nghiệp hệt như FRAs bên trên. Chỉ khác là:

• Hợp đồng futures sẽ là “standardized contract” nghĩa là giá trị, lãi suất, thời gian sẽ được thiết lập theo các tiêu chuẩn sẵn.
• Được mua bán trên thị trường chứng khoán

Về cơ chế hoạt động:

• Người đi vay sẽ lo sợ lãi suất tăng. Vì thế họ sẽ hedge rủi ro lãi suất tăng bằng cách “Selling a future” (đi vay) tại thời điểm hiện tại để vay được giá rẻ. Sau đó họ sẽ “Buying a future” (cho vay) trong tương lai khi lãi suất đã tăng để cho vay được giá cao.
• Người cho vay/Người gửi tiền sẽ lo sợ lãi suất giảm. Vì thế họ sẽ hedge rủi ro lãi suất giảm bằng cách “Buying a future” (cho vay) tại thời điểm hiện tại để cho vay được giá cao. Sau đó họ sẽ “Selling a future” (đi vay) trong tương lai khi lãi suất đã giảm để đi vay được giá thấp.

Với cơ chế này, người mua/người bán futures sẽ thu được lợi nhuận = Net-off giữa việc vay giá rẻ và cho vay giá cao.

Giá của hợp đồng futures sẽ phụ thuộc vào lãi suất hiện hành của thị trường.

Ví dụ: 1 hợp đồng futures cho phép người vay và người cho vay phải trả và nhận mức lãi suất là 5% – là lãi suất thị trường hiện tại.

Nếu lãi suất thị trường tăng lên 6%:

• Hợp đồng futures 5% sẽ trở nên kém hấp dẫn với người mua (người cho vay) vì họ có thể đi gửi tiền và kiếm lãi suất 6% thay vì “Buy a future” và chỉ kiếm lãi 5%. Do vậy, giá của hợp đồng futures phải giảm xuống để hấp dẫn người mua.
• Hợp đồng futures 5% sẽ trở nên hấp dẫn với người bán (người đi vay). Vì khi họ “Sell a future” sẽ chỉ phải trả lãi 5% trong khi theo lãi suất thị trường họ phải trả lãi 6%. Cầu nhiều thì giá sẽ tăng do cân bằng cung cầu. Vì vậy giá của hợp đồng futures sẽ tăng.

(ii) Interest rate options

Công cụ này cho phép doanh nghiệp tránh được rủi ro lãi suất biến động theo hướng bất lợi & tận dụng được lợi thế khi lãi suất biến động theo hướng có lợi. Đây cũng là công cụ duy nhất cho phép điều này. Chính vì vậy nên Option sẽ có nhược điểm là phí cao.

Options cho phép người sở hữu quyền – nhưng không phải nghĩa vụ bắt buộc để mua hoặc bán theo 1 lãi suất nhất định và với khoảng thời gian nhất định. Vào ngày option hết hạn, người mua có thể lựa chọn thực hiện hoặc không thực hiện quyền của họ.

Về cơ chế hoạt động: tương tự như Futures

• Người đi vay sẽ lo sợ lãi suất tăng. Vì thế họ sẽ hedge rủi ro lãi suất tăng bằng cách mua 1 lựa chọn để đi vay (Sell) tại thời điểm hiện tại để vay được giá rẻ (10%). “A option to sell” sẽ được gọi là “A put option”.

Khi lãi suất thị trường tăng (11%): người đi vay sẽ cho vay (buy) với với lãi suất 11% và lựa chọn thực hiện option để đi vay (sell) với lãi suất 10%. Như vậy nguời đi vay sẽ được hưởng thu nhập từ chênh lệch lãi suất này.

Khi lãi suất thị trường giảm (9%): người đi vay sẽ không cho vay (buy) với lãi suất 9% và sau đó thực hiện quyền chọn để đi vay (sell) với lãi suất 10%. Vì như thế sẽ bị lỗ. Thay vì vậy họ sẽ không thực hiện quyền chọn.

• Người cho vay/gửi tiền sẽ lo sợ lãi suất giảm. Vì thế họ sẽ hedge rủi ro lãi suất giảm bằng cách mua 1 lựa chọn để gửi tiền (Buy) tại thời điểm hiện tại để gửi tiền được lãi suất cao (10%). “A option to buy” sẽ được gọi là “A call option”.

Khi lãi suất thị trường tăng (11%): người cho vay sẽ không đi vay (Sell) với với lãi suất 11% và lựa chọn thực hiện option để gửi tiền (Buy) với lãi suất 10%. Vì như thế sẽ bị lỗ. Thay vì vậy họ sẽ không thực hiện quyền chọn.

Khi lãi suất thị trường giảm (9%): người cho vay sẽ đi vay (Sell) với với lãi suất 9% & lựa chọn thực hiện option để cho vay/gửi tiền (Buy) với lãi suất 10%. Như vậy nguời đi vay sẽ được hưởng thu nhập từ chênh lệch lãi suất này.   

(iii) Interest rate swaps

Liên quan đến việc các công ty tráo đổi khoản thanh toán lãi vay trong 1 khoảng thời gian được thoả thuận.

Ví dụ về trường hợp đơn giản nhất: Công ty A đồng ý trả lãi vay cho khoản vay của công ty B. Trong khi B sẽ đồng ý thanh toán lãi vay cho khoản vay của công ty A. 2 khoản vay có cùng đồng tiền giao dịch. Nhưng 1 khoản là lãi suất thả nổi & 1 khoản là lãi suất cố định.

Lưu ý

Nếu tình huống yêu cầu bạn lựa chọn phương pháp phù hợp để hedge rủi ro lãi suất, bạn sẽ cần cân nhắc các yếu tố:

• Chi phí thực hiện
• Độ linh hoạt của công cụ (VD: tailored contract hay standardized contract…)
• Kỳ vọng của công ty
• Khả năng tận dụng biến động có lợi của tỷ giá

Thuế sẽ ảnh hưởng lên dòng tiền của dự án trên 5 khía cạnh quan trọng. Và bạn lưu ý cả 5 khía cạnh này đều là những điểm thí sinh thường mắc lỗi:

(1) Khi công ty đầu tư vào các tài sản cho các dự án, công ty sẽ nhận được “tax-relief” hay “tax-benefit” từ chi phí khấu hao của các tài sản này.

(2) Phân biệt “Tax benefit”/”Tax relief” với “tax – allowable depreciation”: 

“Tax – allowable depreciation”: là chi phí vốn khấu hao của tài sản được claim “tax benefit”.

“Tax benefit”: là số tiền công ty sẽ được nhận lại từ chính phủ. Đây mới là “tax inflow” cần được bao gồm trong bảng tính Cash flows của dự án.

Tax benefit = Tax-allowable depreciation * Tax rate

Nhiều thí sinh thường bao gồm “tax-allowable depreciation” vào bảng cash flow thay vì “tax benefit”.

(3) Thu nhập từ dự án sẽ phải chịu thuế. Do đó sẽ có dòng tiền ra do nộp thuế.

(4) Thời điểm phải nộp thuế (thực hiện nghĩa vụ thuế) và thời điểm được nhận “Tax benefit”: có thể là tại năm phát sinh (“when obligation occurs”) hoặc là 1 năm sau đó (“one year in arrears”).

Ví dụ: 1 dự án có dòng tiền qua 2 năm như sau:

(5) Khi tình huống đề bài giả định rằng “taxation is ignored”, bạn sẽ cần dùng tỷ lệ chiết khấu trước thuế (“before – tax discount rate”) để chiết khấu dòng tiền. Và ngược lại. Khi thuế được bao gồm trong dòng tiền dự án, bạn cần dùng tỷ lệ chiết khấu sau thuế (“post-tax discount rate”).

Trong trường hợp này, nếu xếp hạng dự án theo NPV sẽ có thể đưa ra kết quả sai. Do NPV thường dẫn đến lựa chọn các dự án lớn với NPV lớn. Tuy nhiên khi tính tổng NPV của các dự án này thì có thể sẽ nhỏ hơn tổng NPV của các dự án nhỏ hơn.

Phương pháp có thể sử dụng ở đây là PI – Profitability Index – Chỉ số sinh lời.

PI là gì?

Phản ánh mối quan hệ giữa giá trị hiện tại (PV) của dòng tiền thuần hàng năm của dự án đầu tư so với vốn đầu tư ban đầu

Nguyên tắc lựa chọn?

• Dự án có PI <1: Loại bỏ
• Dự án có PI = 1: Có thể lựa chọn hoặc từ chối dự án.
• Dự án PI >1: cần xem xét 2 trường hợp: Nếu các dự án độc lập nhau thì các dự án đều có thể được chấp thuận. Ngược lại, nếu các dự án loại trừ lẫn nhau thì dự án có PI lớn nhất sẽ được chọn.

Cách áp dụng?

• Xếp hạng các dự án theo PI.
• Điều chỉnh danh sách các dự án nhằm sử dụng tối đa nguồn vốn hiện có và tối đa hoá NPV.

Ưu nhược điểm

Appreciation: là sự gia tăng trong giá trị/tỷ lệ trao đổi của 1 đồng tiền so với 1 đồng tiền khác.

Depreciation: là sự suy giảm giá trị trong giá trị/tỷ lệ trao đổi của 1 đồng tiền so với 1 đồng tiền khác.

Ví dụ:

Tại 1.1.20X1: $1 đổi được 22,000 VNĐ

Tại 1.1.20X2: $1 đổi được 23,000 VNĐ.

Tại 1.1.20X3: $1 đổi được 21,500 VNĐ

Như vậy:

Tại 1.1.20X2: đồng Dollar đã gia tăng giá trị (“Appreciation”) so với VNĐ

Tại 1.1.20X3: đồng Dollar đã suy giảm giá trị (“Depreciation”) so với VNĐ

(2) Phân biệt “A strengthening currency” và “A weakening currency”

“A strengthening currency” nghĩa là 1 đồng tiền có thể mua được nhiều hơn 1 đồng tiền khác so với quá khứ (tương đương “Appreciation”)

“A weakening currency” nghĩa là 1 đồng tiền có thể mua được ít hơn 1 đồng tiền khác so với quá khứ (tương đương “Depreciation”)

(3) Phân biệt “Offer rate”/”Offer price” và “Bid rate”/ “Bid price”

Tỷ lệ trao đổi/tỷ giá giữa các đồng tiền được thể hiện thông qua 2 tỷ lệ: Offer rate / Bid rate.

2 tỷ lệ này thường được cung cấp theo 1 cặp. Cách hiểu về 2 tỷ lệ này tuỳ thuộc vào vai trò của người tham gia thị trường. Tuy nhiên: “Bid rate” < “Offer rate” (“Bid rate” ở bên trái – “Offer rate” ở bên phải)

Ví dụ: 1 người muốn giao dịch mua/bán USD = tiền VNĐ với ngân hàng. Ngân hàng có thể cung cấp thông tin tỷ giá cho anh ta theo 2 dạng như sau:

USD/VND: 0.000043 – 0.000045 (Có nghĩa là 1 VNĐ mua được …USD. Trong đây, USD là “Foreign currency” còn VNĐ là “Base currency”)

Hoặc

VND/USD: 22,222 – 23,256 (Có nghĩa là 1 USD mua được …VNĐ. Trong đây, VNĐ là “Foreign currency” còn USD là “Base currency”)

Khi đó:

Nếu anh ta mua ngoại tệ (ngân hàng bán USD cho anh ta): tỷ giá áp dụng là 0.000043 (tương đương $1 = VNĐ 23,256). Đây gọi là Bid rate/Bid price.

Nếu anh ta muốn bán ngoại tệ (ngân hàng mua USD của anh ta): tỷ giá áp dụng là 0.000045 (tương đương $1 = VNĐ 22,222 VNĐ). Đây gọi là Offer rate/Offer price.

Các bạn lưu ý việc nhầm lẫn 2 tỷ lệ này khiến cho rất rất nhiều thí sinh mất điểm.

Chốt lại: có 2 điểm cần làm khi xác định tỷ giá cần áp dụng:

• Đồng ngoại tệ của bạn là “Base currency” hay “Foreign currency” trong cặp tỷ giá
• Bạn đang muốn mua hay bán ngoại tệ?

(4) Phân biệt “Borrow rate” và “Deposit rate”

Borrow rate là tỷ lệ lãi suất người đi vay phải trả cho ngân hàng

Deposit rate là tỷ lệ lãi suất người gửi tiền nhận được từ ngân hàng

Trong đề thi, 2 tỷ lệ này thường được cung cấp theo cặp & không chỉ rõ đâu là “borrow rate”, “deposit rate”.

Tips: Ngân hàng luôn muốn mua rẻ – bán đắt: Borrow rate > Deposit rate.

• Khi bạn đi vay: bạn phải sử dụng Borrow rate
• Khi bạn cho vay: bạn sử dụng Deposit rate.

(5) Phân biệt “Spot exchange rate” và “Forward exchange rate”

“Spot exchange rate”: là tỷ giá áp dụng cho 1 giao dịch “giao ngay” – là giao dịch diễn ra và thanh toán ngay tại hiện tại.

“Forward exchange rate”: là tỷ giá áp dụng cho 1 giao dịch trong tương lai – là giao dịch thoả thuận ở hiện tại nhưng thời điểm diễn ra giao dịch & thực thanh toán sẽ xảy ra trong tương lai.

Forward rate có thể > hoặc < Spot rate:

• Khi 1 đồng tiền có Forward rate > Spot rae: đồng tiền được nói là “is forward at a premium to the spot rate”
• Khi 1 đồng tiền có Forward rate < Spot rate: đồng tiền được nói là “is forwart at a discount rate to the spot rate”

Forward rate là 1 dấu hiệu dự báo giá trị kỳ vọng của tỷ giá trong tương lai dựa trên các thông tin hiện tại. Spot rate thường sẽ biến động theo xu hướng của Forward rate.

(6) Dự đoán “Spot rate” và “Forward rate”

Dự đoán “Spot rate” – Phương pháp “Purchasing power parity”:

Phương pháp này dự đoán gía trị thay đổi của đồng ngoại tệ dựa vào sức mua tương ứng của đồng tiền tại từng nước. “Spot rate” sẽ biến đổi theo thời gian khi giá cả thay đổi.

Mối quan hệ này thể hiện qua công thức: S1 = So * (1 + hc) / (1+hb)

• S1: Spot rate kỳ vọng
• So: Spot rate hiện tại
• Hc: Tỷ lệ lạm phát tại nước của đồng ngoại tệ “Foreign currency”
• Hb: Tỷ lệ lạm phát tại nước của đồng nội tệ “Base currency”

Ví dụ: Tỷ lệ trao đổi hiện tại giữa $ và VND: $1 = 22,000 VNĐ. Tỷ lệ lạm phát dự tính của năm tới tại Mỹ là 5% & tại Việt Nam là 3%. Hãy tính Spot rate trong năm tới?

Từ Tỷ lệ $1 = 22,000 VNĐ => Đồng Dollar là “Base currency” và VNĐ là “Foreign currency”.

So = 22,000; hc = 3%; hb = 5%

S1 = 22,000 * (1+3%)/(1+5%) = 21,581

Như vậy tỷ lệ trao đổi giứa USD – VNĐ đang bị giảm. Nói cách khác là đồng Dollar đang bị suy giảm giá trị so với VNĐ.

Dự đoán “Forward rate” – Phương pháp “Interest rate parity”:

Phương pháp này sẽ dự đoán “Forward rate” dựa trên giả định rằng sự chênh lệch lãi suất ở 2 nước sẽ bù trừ cho sự chênh lệch giữa Spot rate và Forward rate trong cùng 1 thời kỳ.

Fo = So * (1+ic)/(1+ib)

• ic: Tỷ lệ lãi suất trong tương lai của “Foreign country”
• ib: Tỷ lệ lãi suất trong tương lai của “Base country”
• So: Spot rate – Tỷ giá tại thời điểm hiện tại

Ví dụ: Tỷ lệ trao đổi hiện tại giữa $ và JPY: $1 = JPY 105. Lãi suất ước tính trong 6 tháng sau: tại Mỹ là 2%/năm và tại Nhật là 4%/năm. Hỏi “Forward rate” 6 tháng là bao nhiêu tại Mỹ?

Chúng ta cần tính tỷ giá tại Mỹ => Mỹ là Base country và Dollar là Base currency.

So = 105

ic = 4%/2 = 2% (Phải chia 2 vì đang tính “Forward rate” 6 tháng)

ib = 2%/2 = 1% (Phải chia 2 vì đang tính “Forward rate” 6 tháng)

Fo = 105 * (1 + 2%)/(1 + 1%) = 106.04 JPY

Cả 2 công thức dự đoán tỷ giá này đều có trong bảng Exam Formula – không cần phải học thuộc. Chỉ cần hiểu cách sử dụng. Quan trọng nhất là phân biệt được đâu là “Foreign currency”, “Base currency”.

Nếu bạn là 1 người xuất khẩu, bạn có thể tránh được rủi ro tiền tệ bằng cách sử dụng đồng tiền giao dịch là đồng tiền của chính nước bạn (“domestic/home currency”).

Mặc dù cả người nhập khẩu/xuất khẩu đều có thể tránh được rủi ro. Nhưng sẽ chỉ có 1 trong 2 tránh được.

1 biện pháp khác có thể sử dụng là vẫn sử dụng đồng ngoại tệ trong giao dịch nhưng bạn quy định sẵn tỷ giá tại ngày thanh toán trong điều khoản hợp đồng.

Nếu bạn có 1 giao dịch bán hàng cho 1 khách hàng ở nước ngoài. Và có 1 giao dịch mua hàng từ 1 nhà cung cấp ở nước với khách hàng của bạn (Hoặc là có cùng đồng tiền giao dịch).

VD: Ngày 10/1: bạn sẽ nhận $1m từ 1khách hàng ở Mỹ. Ngày 20/1: bạn sẽ phải thanh toán $0.5m cho 1 nhà cung cấp ở Mỹ.

Như vậy, bạn có thể giảm rủi ro biến động tỷ giá bằng cách mở 1 tài khoản ngân hàng tại Mỹ. Gửi vào đó $1m. Và đơn giản là lấy số tiền này để thanh toán cho nhà cung cấp khi đến hạn. Như vậy, bạn chỉ còn phải chịu rủi ro tỷ giá cho $0.5m còn lại.

Sử dụng khi công ty của bạn có nhiều chi nhánh/công ty con. Ví dụ khi bạn phải trả $1m cho nhà cung cấp ở Mỹ. Đồng thời 1 công ty con của bạn có khoản phải thu $1.2m từ khách hàng ở Mỹ. Như vậy, bạn có thể thực hiện bù trừ công nợ với công ty con. Xét trong cả tập đoàn, dòng tiền chịu rủi ro biến động tỷ giá chỉ còn $0.2m.

“Lead payments”: Khi công ty có các khoản thanh toán ngoại tệ và công ty dự đoán rằng tỷ giá/giá trị trao đổi của đồng ngoại tệ sẽ tăng (khả năng công ty sẽ phải tốn nhiều tiền hơn để thanh toán khoản nợ ngoại tệ): Công ty có thể sắp xếp để thanh toán trước khoản công nợ này để tránh biến động bất lợi của tỷ giá.

Với phương pháp này, công ty sẽ cần so sánh giữa khoản lỗ do biến động tỷ giá với chi phí lãi vay cần bỏ ra để thu xếp tiền thanh toán nợ sớm cho nhà cung cấp. Sẽ tốt hơn nếu công ty có thể tận dụng được khoản chiết khấu thanh toán sớm.

“Lagged payments”: Phương pháp này ngược với “Leading”. Nghĩa là khi công ty dự đoán rằng tỷ giá sẽ biến động theo hướng có lợi cho công ty (tỷ giá ngoại tệ giảm và công ty sẽ tốn ít tiền hơn để thanh toán nợ): Công ty có thể tìm cách trì hoãn việc thanh toán cho đến khi tỷ giá giảm. Tuy nhiên việc này có thể sẽ khiến công ty bị mất uy tín với nhà cung cấp. Và bị phạt do thanh toán chậm.

FEC là 1 thoả thuận mang tính ràng buộc pháp lý. Theo đó các bên sẽ mua hoặc bán 1 lượng tiền tệ nhất định tại 1 thời điểm nhất định trong tương lai theo 1 tỷ giá nhất định (Forward rate).

Đặc điểm:

• Là 1 thoả thuận ràng buộc
• Cố định tỷ giá cho 1 giao dịch. Do đó sẽ loại bỏ sự rủi ro về biến động tỷ gía trong tương lai. Tuy nhiên vì rủi ro mang tính 2 chiều. Nên công ty sẽ mất cơ hội tận dụng được biến động có lợi của tỷ giá.
• Thường được thu xếp trực tiếp giữa Ngân hàng & khách hàng: Over-the-counter/OTC transactions

Ví dụ

1/Feb/20X0: 1 người Nhập khẩu ở Việt Nam có khoản phải trả $100,000 cho nhà cung cấp ở Mỹ trong 3 tháng tới (1/May/20X0)

Để tránh rủi ro biến động tiền tệ: người này có thể thu xếp 1 FEC 3 tháng với ngân hàng để mua $100,000 vào ngày ngày hôm nay (1/Feb). Forward rate của ngân hàng cho thời hạn 3 tháng: USD/VND: 0.000043 – 0.000045

Hãy xác định gía trị của hợp đồng FEC này?

Vì người nhập khẩu cần mua USD – Bank cần bán USD. Nên tỷ giá cần sử dụng là “Bid rate” 0.000043

Số tiền VND người này cần trả cho ngân hàng (giá trị của FEC): $100,000/0.000043 = 2.3 tỷ

• Nếu Spot rate tại 1/May < 0.000043: người này đã thành công tránh khỏi sự suy gỉam giá trị của VNĐ
• Nếu Spot rate tại 1/May > 0.000043: người này vẫn sẽ phải trả cho ngân hàng theo tỷ gía 0.000043. Và không tận dụng được sự biến động có lợi của tỷ giá.

Điều gì xảy ra nếu đến 1/May mà người NK không muốn mua $ theo FEC đã thoả thuận?

• Ngân hàng sẽ thực hiện thủ tục “close-out of forward contract”
• Trong phạm vi F9, không đi sâu nghiên cứu. Chỉ cần hiểu đơn gỉan là Ngân hàng và khách hàng sẽ ký hợp 1 hợp đồng ngược với hợp đồng ban đầu theo tỷ gía hiện hành để bù trừ số ngoại tệ giữa 2 hợp đồng.

Khi bạn có 1 khoản công nợ = ngoại tệ ($) phải thanh toán trong tương lai. Bạn có thể tránh rủi ro biến động tỷ giá bằng cách:

• Vay 1 khoản = tiền nội tệ (VND)
• Chuyển đổi số tiền này sang ngoại tệ ($) và gửi số tiền này vào 1 tài khoản ngoại tệ ($)
• Khi cần phải thanh toán công nợ ngoại tệ: Bạn sử dụng tại khoản tiền gửi $ để thanh toán cho nhà cung cấp. Đồng thời tất toán khoản vay nội tệ (VND) = tài khoản tiền VNĐ.

Giao dịch này gọi là “Money Market Hedge”

Ví dụ: 1 công ty ở Mỹ phải trả £100,000 cho 1 nhà cung cấp ở Anh trong vòng 3 tháng tới.

Ngân hàng công bố Spot rate hiện tại: £/$: 0.7333 – 0.7667

Lãi suất vay $ thời hạn 3 tháng: 10%/pa và Lãi suất gửi tiền $ thời hạn 3 tháng: 3%/pa.

Quá trình tương tự có thể thực hiện khi bạn có 1 khoản phải thu $ phải thanh toán trong tương lai.

Cả 2 phương pháp FEC & Money market hedging đều có thể được sử dụng khi có khoản thanh toán bằng ngoại tệ. Vậy công ty nên chọn phương pháp nào?

Thông thường chi phí sử dụng của 2 phương pháp là như nhau. Do vậy, chi phí giao dịch sẽ là điểm cân nhắc khi lựa chọn.

“Derivatives” là các công cụ tài chính mà giá trị của nó phụ thuộc vào sự biến động của tài sản hiện có. VD: cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất thị trường…

Hiện nay, công cụ phát sinh đang ngày càng phổ biến ở ViệtNam đặc biệt là các quyền chọn, hoán đổi lãi suất, tỷ giá…Trong phạm vi F9, sẽ nghiên cứu 3 công cụ phái sinh:

Currency futures (CF):

Là các hợp đồng chuẩn hoá (“Standardized contract”) cho việc mua bán 1 lượng tiền tệ tại 1 thời điểm xác định trong tương lai. Như vậy CF có thể sử dụng để giảm rủi ro tương tự như FEC.

So sánh với FEC:

• CF là công cụ tài chính mua bán trên thị trường chứng khoán. Trong khi FEC là các giao dịch trực tiếp giữa 2 bên. Do vậy FEC được sử dụng rộng rãi hơn.
• CF sẽ có ngày kết thúc hợp đồng linh hoạt theo IMM trong khi FEC sẽ có ngày kết thúc hợp đồng cố định
• Với CF giao dịch được thực hiện theo Spot rate trong khi FEC thì theo Forward rate.
• CF thường có chi phí rẻ hơn FEC

Currency options:

Người nắm giữ 1 “Currency options” sẽ có quyền mua hoặc bán 1 số lượng tiền tệ nhất định để đổi với đồng tiền khác theo 1 tỷ giá cụ thể vào hoặc trước ngày đến hạn trong tương lai.

• Nếu người nắm giữ (Option holder) thực hiện quyền chọn, người bán sẽ phải bán/mua theo tỷ lệ đó.
• Nếu 1 option không được thực hiện thì nó sẽ tự mất hiệu lực vào ngày hết hạn.

Option có 2 dạng cho công ty lựa chọn:

• Quyền chọn tuỳ chỉnh theo nhu cầu cụ thể của công ty. Dạng này được gọi là “OTC option”
• Quyền chọn theo tiêu chuẩn được gọi là “traded/exchange traded option”

Với công cụ này, người mua có thể thực hiện hoặc không thực hiện Option. Nghĩa là khi tỷ giá biến động theo hướng có lợi, người mua có thể tận dụng các cơ hội này. (Đây là công cụ duy nhất trong phạm vi môn F9 có khả năng này)

Vì sự linh hoạt này mà chi phí của quyền chọn (Option premium) thường sẽ đắt hơn các loại khác. Ngoài ra người mua sẽ phải trả tiền ngay khi mua quyền chọn.

Currency swap:

Liên quan đến việc đổi khoản nợ từ đồng tiền này sang đồng tiền khác. Swap là 1 hợp đồng chính thức của 2 bên đồng ý để trao đổi khoản thanh toán theo các điều khoản khác nhau. VD: đồng tiền, lãi suất…

Ví dụ: 1 công ty ở Anh dự định đầu tư vào Mỹ. Công ty vay £20m để đầu tư và trả lãi 5%/pa. Khi đầu tư sang Mỹ, £20m sẽ được đổi sang $ theo Spot rate (£1 = $1.5).

Thu nhập từ khoản đầu tư tại Mỹ sẽ là $ trong khi công ty sẽ phải thanh toán lãi vay bằng £.

Công ty có thể thu xếp hợp đồng “Currency Swap” với 1 công ty ở Mỹ để đổi khoản vay £20m với khoản vay $30m (lãi suất 6% pa) của công ty này.

Hàng năm khi đến hạn thanh toán tiền lãi vay: công ty ở Anh trích tiền từ khoản đầu tư tại Mỹ ($) và chuyển cho công ty đối tác tại Mỹ để họ thanh toán lãi vay cho khoản vay $30m. Và đối tác tại Mỹ sẽ chuyển cho công ty 1 khoản tiền £ để thanh toán lãi vay tại Anh.

Kết thúc thời hạn hợp đồng, công ty trả lại $30m cho đối tác. Và nhận lại £20m để thanh toán khoản khoản vay.