[ACCA F9 Video Lectures]Chủ đề Định giá doanh nghiệp (“Business Valuation”)

Đối với các công ty niêm yết trên sàn, giá trị VCSH (giá trị cổ phiếu – vốn hoá thị trường) có thể được xác định dễ dàng theo công thức:

Market capitalization = Số lượng cổ phiếu phát hành * Giá trị thị trường/cổ phiếu 

Đối với các công ty chưa niêm yết, giá trị cổ phiếu có thể không phản ánh 1 cách hợp lý giá trị doanh nghiệp. Do vậy, nếu có nhu cầu định giá thì sẽ cần sử dụng các phương pháp khác dưới đây.

Công thức:

Giá trị cổ phần (VCSH) = Giá trị thuần của tài sản hữu hình (“Net tangible assets”) / Số lượng cổ phiếu (“Number of shares”)

Trong đó:

Net tangible assets = Net fixed tangible assets + current assets – Payables

Giá trị của tài sản vô hình (bao gồm cả Lợi thế thương mại) sẽ không được bao gồm trong công thức này trừ khi có giá trị thị trường và có thể mua bán được.

Cơ sở tài sản sử dụng (“Asset bases”)

Khó khăn nhất trong phương pháp này chính là việc lựa chọn cơ sở tài sản để sử dụng trong tính toán. Giá trị tài sản sẽ biến đổi phụ thuộc vào việc nó được định giá trên cơ sở nào?

Có 3 cơ sở tài sản có thể áp dụng:

• Giá trị sổ sách của tài sản (“Net book value basis”)
• Giá trị thuần có thể thực hiện được (“Net reliable value basis”)
• Giá trị thay thế (“Replacement value basis”)

Để lựa chọn cơ sở phù hợp, sẽ phải cân nhắc nhiều yếu tố. Tuy nhiên thông thường “Net reliable value” có thể sẽ là cơ sở hữu ích nhất vì nó cung cấp cho người mua thông tin về giá trị thấp nhất mà họ nên chấp nhận.

Trong phạm vi F9, chúng ta sẽ đi tìm hiểu 2 mô hình định giá dựa vào thu nhập của công ty: PE & Earning yields.

3.1. Mô hình PE

Đây là mô hình được sử dụng rộng rãi để định giá cổ phiếu bằng cách sử dụng hệ số PE của các công ty niêm yết để định giá các công ty chưa niêm yết.

Công thức liên quan:

PE = Market value / EPS

Giá trị thị trường/cổ phiếu (Market value per share) = EPS * PE

Tổng giá trị thị trường (Market value) = Total Earnings * PE

Có 1 số điểm cần lưu ý về hệ số PE:

• Kỳ vọng về EPS sẽ gia tăng nhanh chóng
• Các công ty có rủi ro thấp  sẽ được định giá ở mức PE cao hơn các công ty có rủi ro cao với sự không chắc chắn trong lợi nhuận
• 1 công ty niêm yết đang dự định sát nhập/trao đổi cổ phần với 1 công ty không niêm yết thì công ty niêm yết thường sẽ kỳ vọng cổ phiếu của nó được định giá trên hệ số PE cao hơn là cổ phiếu của công ty không niêm yết. Lý do vì công ty niêm yết thường được cho là sẽ có rủi ro thấp hơn.

Các vấn đề khác cần cân nhắc ngoài hệ số PE

Khi công ty đã lựa chọn được hệ số PE phù hợp thì cũng mới chỉ là điểm bắt đầu của cuộc thương lượng. Công ty sẽ cần phải cân nhắc các vấn đề khác:

• Khi bạn mua 1 công ty, bạn mua quyền được hưởng các khoản thu nhập trong tương lai chứ không phải thu nhập trong quá khứ. Do đó người mua cần cân nhắc earnings hiện tại sử dụng để xác định giá trị doanh nghiệp có phải là đại diện hợp lý cho “future earnings” chưa?
• Các công ty niêm yết lớn sẽ có lợi thế và nên được định giá trên sở cao hơn là công ty nhỏ
• Gía cổ phiểu niêm yết luôn biến động đặc biệt trong giai đoạn nền kinh tế thay đổi đột ngột. Khi đó hệ số PE lựa chọn đã hợp lý chưa?
• Hệ số PE phù hợp cho các nghiệp vụ mua bán phần lớn cổ phiếu. Nếu công ty chỉ mua 1 lượng nhỏ cổ phiếu thì phương pháp này không phù hợp.

Sau khi đã thương lượng hết các điểm trên, hệ số PE sử dụng để đánh giá công ty chưa niêm yết thường sẽ rơi vào 1/2 – 2/3 hệ số PE đã chọn. Đây là cách xử lý được chấp nhận rộng rãi trong thực tế & cả trong đề thi ACCA môn F9.

Ví dụ. Công ty A định mua công ty B – là công ty chưa niêm yết với các thông tin:

• Earnings của công ty qua 3 năm vừa qua là: 20X0: $100.000; 20X1: $150.000; 20X2: $200.000.
• PE trung bình của ngành mà công ty B đang hoạt động là 10.
• Công ty niêm yết có cùng đặc điểm với B có PE là 12. Các công ty này có triển vọng phát triển tốt.

Để định giá công ty B cần xác định thông tin về “Earnings” và “hệ số PE”:

Average earnings = ($100.000 + $150.000 + $200.000)/3 = $150,000

PE: Các công ty tương tự có triển vọng tốt và lại là niêm yết.Do vậy, để định giá B – nên sử dụng PE trung bình ngành thay vì của các công ty tương tự. Hệ số PE ngành: 10. Hệ số PE nên sử dụng: 2/3 * 10 = 7

Như vậy: Market value (B) = PE * Average earnings = $150.000 * 7 = $1.050.000

Vấn đề có thể gặp phải:

• Khó khăn để tìm kiếm 1 công ty niêm yết với các hoạt động tương tự như công ty đang cần định giá
• Hệ số PE của 1 năm đơn lẻ có thể không phải cơ sở tin cậy. Đặc biệt khi earnings biến động hoặc mức giá cổ phần của công ty niêm yết đang trong giai đoạn bất ổn.
• Việc sử dụng hệ số PE hiện tại của 1 công ty niêm yết để định giá công ty mục tiêu là sử dụng thông tin trong quá khứ để đánh giá tương lai.
• Công ty niêm yết có thể có cấu trúc vốn (rủi ro tài chính) khác với công ty mục tiêu

3.2. Mô hình Earnings yield

Công thức xác định:

Earnings yield = (EPS / Market value per share) * 100%

Market value = Total Earnings / Earnings yield

Chỉ số earnings yield ngược với PE (=1/PE) nên các hướng dẫn áp dụng cho PE cũng áp dụng cho mô hình này.

Nếu earnings có sự tăng trưởng, chúng ta có thể bổ sung thêm tốc độ tăng trưởng vào công thức:

Market value = Earnings * (1+g) / (Earnings yield – g)

Phương pháp này bao gồm 3 mô hình:

• Dividend valuation model
• Dividend growth model
• Cash flow model

Cả 2 mô hình đầu tiên chúng ta đều đã học ở chủ đề về “The cost of capital”. Điểm khác là thay vì dựa vào giá trị thị trường của công cụ vốn để tính chi phí sử dụng vốn, chúng ta sẽ dựa vào chi phí sử dụng vốn để tính giá trị thị trường của công cụ vốn.

Có thể bạn quan tâm: ACCA F9 Lectures: Chủ đề “The cost of capital”

Với “cash flow model”, bản chất là chúng ta sử dụng dòng tiền chiết khấu để định giá. Phương pháp này sẽ phù hợp khi 1 công ty đang có ý định mua tài sản của 1 công ty khác & để thực hiện các khoản đầu tư khác để cải thiện dòng tiền trong tương lai.

Phương pháp này gồm 2 bước:

Bước 1: Ước tính dòng tiền sẽ thu được hàng năm từ hoạt động kinh doanh đã được mua lại

Bước 2. Chiết khấu dòng tiền này về hiện tại.