ACCA SBL Lectures – 5 Nguyên tắc để học & ôn thi hiệu quả

SBL (“Strategic Business Leader”) có thể coi là môn dễ nhất trong số các môn cấp độ chiến lược!

Đúng vậy, không phải Ad viết nhầm đâu. Tại sao Ad lại nói như vậy?

Xét về mặt nội dung, môn SBL thực sự không đòi hỏi kiến thức chuyên môn gì cao siêu, cũng không có tính toán gì phức tạp. Phải đến gần 50% kiến thức của môn SBL chúng ta đều đã được học ở môn FM, PM và AA. Cụ thể:

• PM: Các kỹ thuật đo lường, đánh giá kết quả hoạt động như Lập dự toán Budgeting, Phân tích Variance, Benchmarking; Phân tích các chỉ số tài chính và phi tài chính…
• FM: Các kỹ thuật đánh giá dự án đầu tư như NPV, IRR…; Cách lựa chọn nguồn vốn tài trợ
• AA: Các hoạt động kiểm soát nội bộ, Quản trị rủi ro

Vậy tại sao SBL lại là môn ác mộng, khiến nhiều thí sinh gục ngã như vậy?

Theo Ad thì có 2 lý do:

• Từ góc độ môn học: Phần lớn sách của môn SBL đều là các kiến thức kiểu chung chung, trong khi đề thi thực tế thì lại đòi áp dụng tình huống thực tế. Do vậy, việc đọc Textbook không mang lại nhiều lợi ích. Học xong hết sách vẫn luôn trong tình trạng mông lung mơ hồ. Có bạn đọc hết cả sách, xong lúc luyện đề đọc vẫn không hiểu đề bài đang nói đến nội dung nào trong sách luôn. 🤣
• Từ góc độ bản thân thí sinh: Phần lớn chúng ta là dân tài chính, kế toán, kiểm toán… Tức là quen thuộc với con số và tính toán hơn là thảo luận về nguyên lý và viết văn. Trong khi đó, SBL lại là môn học có phần lớn nội dung (70% – 80%) là lý thuyết. Chưa kể đến, phần lớn chúng ta thi môn SBL khi ở giai đoạn mới là nhân viên hoặc lãnh đạo chuyên môn cấp trung, chưa có tư duy và kinh nghiệm thực tế của 1 người lãnh đạo kinh doanh cấp cao – Strategic Business Leader – vai trò chúng ta cần đóng khi học môn SBL.

Nói dài dòng như vậy, chốt lại thì làm thế nào để học và thi môn SBL cho hiệu quả?

Mình đã từng nói khá nhiều lần, làm bài thi cũng giống như chơi game, muốn vượt qua thử thách thì chúng ta phải hiểu các Nguyên tắc của trò chơi. Vậy các nguyên tắc của kỳ thi SBL là gì? 

1. Bức tranh toàn cảnh & Common Sense cần có

SBL (Strategic Business Leader) – tạm dịch là Lãnh đạo kinh doanh chiến lược.

SBL là sự tổng hợp và thay thế cho môn P1 (Corporate Governance – Quản trị doanh nghiệp) và P3 (Business Analysis – Phân tích hoạt động kinh doanh).

Nói như vậy chắc các bạn sẽ đoán được nội dung của SBL xoay quanh cái gì rồi đúng không?

SBL = Quản trị doanh nghiệp + Phân tích hoạt động kinh doanh

Cụ thể, nội dung môn SBL sẽ xoay quanh 5 vai trò của 1 Lãnh đạo kinh doanh chiến lược:

Vai trò 1: Lãnh đạo hiệu quả & Quản trị doanh nghiệp => Chúng ta cần hiểu được:

• Ảnh hưởng của phong cách lãnh đạo đến văn hoá, hoạt động của 1 tổ chức;
• Các vấn đề về đạo đức có thể phát sinh trong quá trình kinh doanh
• Cấu trúc quản trị để hỗ trợ việc thực hiện chiến lược của tổ chức

Vai trò 2: Đưa ra các quyết định hoạt động trọng yếu – các lựa chọn chiến lược => Chúng ta cần hiểu được:

• Các kỹ thuật/mô hình để phân tích các nhân tố môi trường bên ngoài có ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp
• Các kỹ thuật/mô hình để phân tích môi trường bên trong doanh nghiệp như các nguồn lực, khả năng của chính doanh nghiệp, các vấn đề đang hạn chế, kiềm hãm doanh nghiệp.
• Xác định các lựa chọn chiến lược phù hợp với thực trạng và chiến lược của doanh nghiệp
• Các phương pháp, kỹ thuật đánh giá các lựa chọn chiến lược đề

Vai trò 3. Kiểm soát và Quản trị rủi ro trong quá trình thực hiện chiến lược => Chúng ta cần hiểu được:

• Nhận diện, đánh giá và khắc phục các vấn đề trong hệ thống kiểm soát nội bộ của doanh nghiệp
• Nhận diện, đánh giá và có biện pháp quản lý rủi ro phát sinh, bao gồm cả rủi ro chiến lược và rủi ro vận hành

Vai trò 4. Đánh giá các thay đổi chiến lược của doanh nghiệp => Chúng ta cần hiểu được:

• Bản chất và ảnh hưởng của sự thay đổi đến tổ chức
• Phân tích dữ liệu tài chính để đánh giá các cơ hội thay đổi có mang lại lợi ích cho doanh nghiệp không?
• Ảnh hưởng của công nghệ đến hoạt động và chiến lược của doanh nghiệp cũng như cơ hội, lợi ích, thách thức mà công nghệ có thể mang lại

Vai trò 5. Thực hiện thành công và quản lý các thay đổi chiến lược của tổ chức => Chúng ta cần hiểu được:

• Cách quản lý để thực hiện thành công sự thay đổi và vượt qua sự kháng cự trong tổ chức
• Nhu cầu tái thiết kế lại quy trình trong tổ chức để thực hiện sự thay đổi
• Quản lý 1 dự án thực hiện thay đổi
• Các yếu tố thành công cốt lõi của tổ chức

Vậy, Common Sense cần có cho môn SBL là gì?

Như bên trên Ad đã nói, phần lớn nội dung sách SBL là lý thuyết trong khi đề thi là thực tế, đòi hỏi chúng ta phải suy luận dựa trên thường thức căn bản (common sense). Nhưng common sense là gì thì sách hầu như không đề cập. Do vậy, dù có học thuộc sách thì bạn vẫn có thể trượt như thường. Và có lẽ cũng chính vì vậy mà khi học môn này, chúng ta thường cảm thấy mông lung, mơ hồ.

Các bạn hãy nhớ rằng, trong môn SBL, chúng ta cần đóng vai của Lãnh đạo kinh doanh chiến lược.

Do vậy về tổng thể, chúng ta cần có tư duy, có common sense của 1 Lãnh đạo kinh doanh chiến lược.

Từ khoá ở đây chính là “Chiến lược”. Điều này lại dẫn đến vấn đề: “Chiến lược là gì?”

Để hiểu được Chiến lược, thì chúng ta cần hiểu được mối quan hệ giữa các khái niệm sau trong quản trị doanh nghiệp:

• Tầm nhìn (“Vision”):  là đích đến dài hạn của tổ chức = Where
• Sứ mệnh (“Mission”): cung cấp lộ trình để đạt được đích đến đó = How
• Mục tiêu (“Objectives”): là các mục tiêu cụ thể, chuyển đổi sứ mệnh thành các bước hành động cụ thể, rõ ràng và có thể đo lường.
• Chiến lược (“Strategies”): là cách thức doanh nghiệp lựa chọn để đạt được mục tiêu chiến lược.

Và khi làm bài, chúng ta cần nhìn nhận, phân tích, đánh giá mọi vấn đề từ góc độ chiến lược như 1 người lãnh đạo.

Ví dụ:

• Khi phân tích văn hoá của 1 tổ chức, chúng ta cần đưa ra đánh giá xem các đặc điểm của văn hoá hiện tại của tổ chức sẽ ảnh hưởng như thế nào đến việc thực hiện chiến lược, khả năng đạt được mục tiêu chiến lược?
• Khi phân tích các yếu tố trong môi trường bên ngoài, bên trong doanh nghiệp, chúng ta cũng cần chỉ ra ảnh hưởng của yếu tố đó đến chiến lược của doanh nghiệp.

Tóm lại là, mọi ngả đường đều dẫn về Chiến lược hết ah.

Thì đó là Common Sense tổng thể mà chúng ta cần có. Còn chi tiết trong từng chủ đề của môn học, chúng ta cũng cần nắm được common sense tương ứng. Còn cụ thể là gì thì trong từng chủ đề mình sẽ giải thích sau nha.

2. Cấu trúc đề thi SBL

SBL là môn có nhiều sự thay đổi nhất trong cấu trúc và cách ra đề. Có 1 số điểm chúng ta cần lưu ý như sau:

3. Xác định Key Topics theo Nguyên tắc 80/20

Việc áp dụng Nguyên tắc 80/20 khi học SBL sẽ không giống như các môn F. Gần như chương nào trong sách cũng phải học, nhưng quan trọng là học cái gì ở đó.

Về tổng thể, mình chia môn SBL thành 3 phần nội dung chính liên quan đến Vai trò lãnh đạo, Quản trị doanh nghiệp và Chiến lược. 3 phần nội dung này sẽ được cụ thể hoá qua 28 chủ đề trọng yếu sau:

Phần 1. Leadership & Ethical Issues

• Topic 1. Leadership style
• Topic 2. Cultural Web
• Topic 3. Ethical Issues

Phần 2. Corporate Governance

• Topic 4. Corporate Structure
• Topic 5. Stakeholders Analysis
• Topic 6. IR
• Topic 7. Sustainable Reporting (ESR)

Phần 3. Strategy

(i) Phân tích môi trường kinh doanh, định vị chiến lược

• Topic 8. Macro – Pestel Analysis
• Topic 9. Macro – Porter’s 5 forces
• Topic 10. National – Porter’s Diamond
• Topic 11. Internal – Porter’s Value chain
• Topic 12. Internal – Swot Analysis

(ii) Xác định và đánh giá lựa chọn chiến lược

• Topic 13. Strategic choices
• Topic 14. Portfolio Management – BCG
• Topic 15. Investment Appraisal
• Topic 16. Funding
• Topic 17. SFA Framework

(iii) Thực hiện và quản lý quá trình thực hiện chiến lược

• Topic 18. Performance Measurement
• Topic 19. Risk Management
• Topic 20. Internal Control
• Topic 21. Internal Audit
• Topic 22. IT Risk & Security
• Topic 23. Technology & Big Data
• Topic 24. E-Business & E-Marketing
• Topic 25. Strategic change
• Topic 26. Redesign Process
• Topic 27. Project Management
• Topic 28. Performance Excellence

Và với mỗi chủ đề, chúng ta sẽ cần nắm được 3 khía cạnh:

• Kiến thức lý thuyết
• Common sense cần có
• Nhận diện câu hỏi liên quan đến Chủ đề theo từ khoá/Key words

Các bạn có thể tham khảo cách Ad thực hiện với 3 chủ đề đầu tiên: Hệ thống SBL qua 28 Key Topics

4. Nguyên tắc cần lưu ý khi luyện Past/Mock Exams

Bởi vì sách toàn lý thuyết trong khi phần lớn đề thi yêu cầu Common Sense, để học và thi hiệu quả, chúng ta cần đọc lý thuyết nhanh nhất có thể. Sau đó chuyển ngay sang luyện Mock/Past Exams. Không cần làm nhiều, quan trọng là chọn các đề có ngành nghề khác nhau, bao gồm các chủ đề khác nhau là đủ.

Trong quá trình luyện đề, cần lưu ý 2 điểm:

(i) Thứ 1, đề thi SBL dành 20% điểm cho Professional Skills. Do vậy, khi đọc đáp án của Mock Exams, không chỉ xem kiến thức mà còn phải quan sát kỹ đến từng chi tiết cách họ trình bày câu trả lời như nào.

Tuy nhiên cũng không cần quá lo lắng. Sách trình bày rất nguy hiểm, nhưng: Professional marks để lấy full điểm thì khó, thậm chí không biết có ai đạt không. Nhưng để đảm bảo các yếu tố cơ bản thì không khó, để ý chút lúc trình bày là được.

• Communication: Diễn đạt rõ ràng, trả lời theo đúng định dạng yêu cầu (Email, report, slides, memo, v.v.)
• Commercial acumen: Hiểu biết kinh doanh thực tiễn, nhìn vấn đề từ góc độ lãnh đạo
• Analysis: Phân tích dữ liệu, lập luận logic từ case study. Ví dụ: Nếu được yêu cầu sử dụng BCTC để phân tích hoạt động của công ty. Nếu chỉ đơn thuần tính toán 1 loạt các tỷ số thì sẽ không đủ. Chúng ta phải: chỉ ra được nguyên nhân cốt lõi dẫn đến biến động của các tỷ số và ý nghĩa của biến động đến hoạt động chiến lược của công ty
• Scepticism: Giữ quan điểm phản biện, đặt câu hỏi về tính hợp lý, đầy đủ của thông tin được cung cấp. Ví dụ: Nếu chúng ta được yêu cầu để tư vấn khuyên BOD về 1 vụ sát nhập dựa trên các kế hoạch tài chính. Sẽ cần hoài nghi, đặt câu hỏi về các giả định và thông tin được sử dụng khi lập kế hoạch.
• Evaluation: Đánh giá lựa chọn từ nhiều góc độ, đưa ra kết luận dựa trên bằng chứng và cân nhắc rủi ro. Cần cẩn thận đánh giá (“Assess”) các tình huống, đề nghị hoặc tranh luận 1 cách cân bằng. Sử dụng các phán đoán đạo đức & nghề nghiệp để dự đoán (“Estimate”) đầu ra & các hệ quả trong tương lai. Từ đó, đánh giá (“Appraise”) lợi ích, chi phí, rủi ro… để làm cơ sở cho việc ra quyết định. Ví dụ. Khi được yêu cầu đánh giá 1 quyết định đóng cửa 1 bộ phận, bạn sẽ cần làm rõ cả các ưu điểm và hạn chế, hệ quả tiềm tàng của quyết định này.

Các bạn tham khảo Video Ad đã chia sẻ nhé: https://youtu.be/BhfaqVZnNxQ

(ii) Thứ 2, theo Ad thì bài giải trong sách là để mang tính chất dạy chúng ta kiến thức. Chứ thực tế đi thi chẳng ai làm được như vậy đâu. Chính vì vậy đừng cố học thuộc đáp án hay viết như đáp án mà làm gì. Cách duy nhất để luyện đề hiệu quả là học cách để xác định: Key Topics & Keywords

• Khi đọc và phân tích yêu cầu của câu hỏi => Xác định Key Topic
• Khi đọc và phân tích tài liệu (exhibit)  => Xác định Keywords

Sau đó, sử dụng ngôn ngữ của mình để đưa ra dàn ý trả lời dựa vào các Keywords đã xác định được trong tình huống. Câu trả lời được viết sử dụng Keywords đã xác định sẽ đảm bảo liên quan trực tiếp đến tình huống và diễn đạt rõ ràng ý đang muốn diễn đạt cho người chấm.

Các bạn có thể tham khảo cách mình tiếp cận và xử lý 1 đề thi hoàn chỉnh (PSS Mock Exam): https://youtu.be/BCi3GD4ESkY

Sau khi làm hết Mock Exams, nếu vẫn còn thời gian thì đọc thêm Technical Articles trên website của ACCA và luyện thêm phần câu hỏi bài tập trong Kit. BPP hay Kaplan đều được cả.

5. Sai lầm phổ biến cần tránh

Theo các báo cáo từ ACCA, đây là các lỗi sai chung thí sinh thường mắc phải cho đến hiện tại:

(1) Tập trung vào phân tích quá nhiều cho 1 tài liệu (Exhibit) nên bị phân tích thiếu ở các tài liệu còn lại

Lý do vì: Tình huống đưa ra gồm 3 câu hỏi lớn. Mỗi câu hỏi gồm 1~3 yêu cầu nhỏ. Kèm theo đó là 5-8 tài liệu bổ sung thông tin cho Pre-seen Material. Vấn đề là thí sinh sẽ không biết đâu là tài liệu cần dùng cho câu hỏi – yêu cầu nào?

Cách khắc phục: Phải đọc hết các câu hỏi – yêu cầu cần làm => Xác định chủ đề liên quan => Sau đó mới đọc nhanh đến tài liệu được cung cấp. Sau đó vừa đọc tài liệu vừa phải liên tưởng đến chủ đề đang cần làm. Có như vậy mới xác định được các thông tin được đề cập ở từng tài liệu.

Tuy nhiên, với xu hướng ra đề gần đây thì đề thi thường cung cấp tài liệu theo thứ tự của các câu hỏi – yêu cầu. Chắc để tránh khó khăn không cần thiết cho thí sinh.

(2) Nhiều thí sinh trả lời càng về sau càng đuối. Kiểu như 1,2 câu đầu thì viết dài dằng dặc. Sau đó thì lại ngắn tũn.

Lý do: Kỹ năng quản lý thời gian kém

Cách khắc phục: Theo như Ad nói thì: PRACTICE, PRACTICE và PRATICE.

(3) Lỗi kinh điển: Trả lời không đúng câu hỏi hay chả hiểu đề nó hỏi cái gì nên trả lời lung tung.

Lý do: Do tiếng anh kém nên không hiểu yêu cầu đề bài. Hoặc hiểu yêu cầu nhưng không biết câu trả lời. Do đó, viết bừa những cái có thể hy vọng được điểm nào hay điểm đó.

Cách khắc phục: Examiners đã rất nhiều lần nhấn mạnh: trả lời không đúng yêu cầu câu hỏi sẽ không được 1 xu điểm nào hết. Nhiều khi cố quá lại thành quá cố các bạn ạ. Kiểu mình không viết ra thì không ai biết mình không biết. Nhưng mình viết thì lại thành viết dài viết dai hoá ra viết dại. Bị Examiners mất cảm tình khi chấm các phần khác ý.

Trường hợp không biết câu trả lời viết lung tung thì mình chịu không biết cách khắc phục. Còn vụ trả lời sai yêu cầu đề bài, thì làm như sau:

• Xác định “động từ” được sử dụng trong câu hỏi. Nếu không rành tiếng anh thì các bạn tham khảo bài: What is examiners asking nhé.
• Phải trình bày câu trả lời cụ thể & gắn liền với tình huống được đề cập. Chứ lý thuyết chung chung thì không được điểm nha.
• Khi đưa ra quan điểm, hãy giải thích tại sao, và lấy ví dụ liên quan để minh hoạ.

(4) Câu trả lời không chú ý đến Professional Skills

Lý do: Nhiều thí sinh bị quên hoặc đánh giá quá thấp tầm quan trọng của “Professional Marks”. Kiểu như viết mail cho sếp mà như viết cho nhân viên cấp dưới. Viết báo cáo lãnh đạo cấp cao mà như báo cáo cho trưởng nhóm….

Cách khắc phục: PRACTICE, PRACTICE AND PRATICE. Không có lối tắt nào cả!

Vậy là mình đã chia sẻ xong với các bạn kinh nghiệm học môn SBL sao cho hiệu quả. Hy vọng các bạn sẽ thành công chinh phục môn SBL nhanh nhất có thể. 🙂